متقاضیان اخذ پروانه وکالت، برای ورود به بازار حرفه ای وکالت باید پس از فارغ التحصیلی در کارشناسی رشته حقوق، در آزمون سراسری وکالت شرکت کنند و پس از قبولی در این آزمون وارد دوره کار آموزی شوند. پس از گذراندن دوره کارآموزی براساس دستورالعمل تعیین شده از سوی مراجع ذی‌صلاح، مرحله پایانی اخذ پروانه پایه یک وکالت، شرکت در آزمون اختبار و کسب حدنصاب نمره و معدل در این آزمون است.
بسیاری از افراد بر این باورند که شرکت در آزمون وکالت و قبولی در این آزمون به منزله مجوز فعالیت در حرفه وکالت است. این تفکر تا حدی صحیح است اما کامل نیست.
شما با شرکت در آزمون و کسب حدنصاب تراز علمی لازم، به عنوان کارآموز وکالت به عضویت کانون وکلای دادگستری یا مرکز وکلای قوه قضاییه در می آیید. اما تا شروع به کار شما به عنوان وکیل پایه یک دادگستری هنوز راه باقی‌ست.
در این نوشته ضمن مرور کلی بر فرآیند کارآموزی وکالت، به معرفی کامل آزمون اختبار، دروس آزمونی و نحوه محاسبه نمره اختبار می پردازیم.
آزمون اختبار چیست؟
در یک تعریف کلی، آزمون اختبار نوعی از فرآیند سنجش به منظور ارزیابی میزان مهارت‌ها، سطح علمی و توانمندی‌ها و صلاحیت‌های اشخاص در یک حوزه حرفه ای خاص است.
نحوه برگزاری این آزمون برای مشاغل مختلف ممکن است متفاوت باشد. برای مثال آزمون ممکن است شامل سوالات تشریحی، پرسش های کتبی، مصاحبه علمی، ارائه پروژه و یا هر شکلی از سوالات و تمرین‌های مرتبط با حرفه مورد نظر باشد.
همانطور که گفته شد هدف از این آزمون ارزیابی دقیق و کارشناسانه از توانایی‌ها و مهارت های شخص به منظور ورود به بازار کار حرفه ای و قبول مسئولیت در انجام وظایف شغل مورد نظر است.
آزمون اختبار در ایران با نام آزمون وکالت همگن شده است. با شنیدن نام اختبار، ناخودآگاه و به طور پیش‌فرض ذهن افراد به سمت کارآموزی و اخذ پروانه وکالت سوق می یابد. چرا که از دیرباز شرط نهایی وکیل شدن برای افراد متقاضی، قبولی در آزمون اختبار بوده است.
آزمون اختبار وکالت، عبارت است از یک آزمون تشریحی که در پایان هر دوره کارآموزی وکالت، هر یک از کانون های وکلای دادگستری در حوزه قضایی خود نسبت به برگزاری آن اقدام می نمایند و افرادی که در این آزمون موفق به کسب حدنصاب نمره و معدل می شوند، با موفقیت دوره کارآموزی را به پایان رسانده و طی یک مراسم رسمی، پروانه وکالت پایه یک دادگستری به ایشان تنفیذ می شود.
در حالت کلی برای دریافت پروانه وکالت دادگستری 4 مرحله می توان تعریف کرد:
1) تحصیل در رشته دانشگاهی مورد تایید
گام نخست برای ورود به دنیای جذاب وکالت، تحصیل در رشته دانشگاهی مجاز و مورد تایید است. در ایران تحصیل در یکی از رشته های حقوق، فقه و مبانی حقوق اسلامی، فقه و حقوق اسلامی و یا یکی از گرایش های حقوق در مقطع کارشناسی شرط لازم برای شرکت در فرآیند اخذ پروانه وکالت محسوب می شود.
2) ثبت نام و شرکت در آزمون وکالت
گام دوم و بسیار مهم در این مسیر، ثبت نام و شرکت در آزمون کارآموزی وکالت است. فارغ التحصیلان یکی از رشته های فوق، که قصد ورود به دنیای وکالت را دارند، باید در آزمون وکالت که توسط سازمان سنجش آموزش کشور برگزار می شود، ثبت نام کنند و با برنامه ریزی، شرکت در کلاس وکالت و تلاش و پشتکار در این آزمون پذیرفته شوند.
3) شرکت در دوره کارآموزی
پذیرفته شدگان در آزمون وکالت، باید در مرکزی که قبول شده اند تشکیل پرونده دهند و با اعلام آن مرکز دوره کار آموزی خود را که معمولا 18 ماه است، آغاز نمایند و تمام مراحل تعیین شده در دستورالعمل برگزاری دوره کارآموزی را با موفقیت و با تایید کانون متبوع خود بگذرانند.
4) شرکت در آزمون اختبار
مرحله پایانی پیش از اخذ پروانه وکالت شرکت در آزمون اختبار است که تقریبا 20 روز پس از اتمام دوره کارآموزی برگزار می شود. کار آموزان با شرکت در این آزمون و کسب حد نصاب نمره قبولی، موفق به دریافت پروانه اشتغال شده و به عنوان وکیل پایه یک دادگستری وارد بزار حرفه ای وکالت می شوند.
آزمون اختبار طی دو مرحله کتبی و شفاهی برگزار می شود و هر یک از این دو مرحله شرایط و امتیاز مخصوص به خود را دارند که در این نوشته به بررسی هریک از آنها می پردازیم.
مراحل و جزییات برگزاری آزمون اختبار
برگزاری آزمون اختبار در هر حوزه قضایی به طور کامل بر عهده کانون مستقر در آن حوزه می باشد. تمام کانون ها بر اساس دستورالعمل جامعی که از سوی نهاد مرکزی وکالت تعیین شده، مجاز به برگزاری آزمون مذکور می باشند.
تاریخ برگزاری این آزمون متناسب با شرایط هر دوره متغیر است. یعنی نمی توان تاریخ برگزاری آزمون اختبار را از پیش تعیین کرد و هر کانون با توجه به شرایط هر دوره زمان برگزاری آن را تعیین و به کار آموزان اعلام می نمایند.
کارآموزانی که دوره کارآموزی آنها به پایان رسیده است، 20 روز مهلت دارند تا اتمام کارآموزی خود را به کانون خود خبر دهند و آمادگی خود برای شرکت در آزمون اختبار کتبی و شفاهی را اعلام نمایند.
متقاضیان واجد شرایط در فرصت اعلام شده باید مدارک مورد نیاز برای اعلام اتمام کارآموزی به کانون متبوع خود ارائه نمایند و کانون وکلا موظف است اسامی افراد مجاز به شرکت در آزمون اختبار را تا 10 روز پیش از زمان برگزاری آزمون اعلام و منتشر نماید.
آزمون کتبی اختبار
متقاضیانی که اسامی آنها از سوی کانون وکلا اعلام می شود، در مرحله نخست باید در آزمون کتبی اختبار شرکت کنند. آزمون کتبی شامل 6 عنوان درس است:
- حقوق مدنی
- حقوق جزا
- آیین دادرسی مدنی
- آیین دادرسی کیفری
- حقوق تجارت
- حقوق ثبت و امور حسبی
علاوه بر این عناوین دروس، ممکن است از مباحث کاربردی دیگری همچون قوانین و مقررات وکالت، قوانین خاص کاربردی و آرا وحدت رویه روز نیز سوالاتی طرح شود.
سوالات آزمون کتبی معمولا به شیوه کاربردی و طرح پرونده های حقوقی مطرح می شوند و از داوطلبان انتظار می رود از دید یک وکیل دادگستری مسئله را ارزیابی و تحلیل نموده و در نهایت به عنوان یک وکیل راه حلی برای آن ارائه نمایند.
در آزمون کتبی معمولا از هر درس 2 یا 3 سوال طرح می شود و معمولا در هر روز آزمون 2 یا 3 درس برگزار می شود و ملاک قبولی در این آزمون کسب حداقل نمره 10 از 20 برای هر درس می باشد.
آزمون شفاهی اختبار
آزمون شفاهیی اختبار بسته به شرایط روز جامعه ممکن است به شیوه های حضوری یا انلاین برگزار شود. این امر کاملا در حیطه اختیارات کانون هر استان می باشد.
افرادی که در آزمون کتبی به حدنصاب نمره در هر درس دست یافته اند مجاز به شرکت در آزمون شفاهی می باشند.
در جلسه مصاحبه یا آزمون شفاهی اختبار، از دروس تعیین شده آزمون پرسش های از سوی اعضای کمیسیون آموزش کانون مطرح می شود و کارآموز باید در همان جلسه به صورت شفاهی به آنها پاسخ دهد.
نحوه محاسبه نمره اختبار
پس از برگزاری آزمون کتبی اختبار، کمیسیون آموزش کانون وکلا نمرات کارآموزان حاضر در این آزمون را محاسبه و اعلام می نمایند. کسب حداقل نمره 10 از هر یک از دروس شرط لازم قبولی در این آزمون است (لازم است اما ممکن است کافی نباشد).
سپس نمرات کارآموزان در آزمون شفاهی نیز جمع آوری می شود و در نهایت نمره کل اختبار افراد محاسبه می شود. برای محاسبه نمره کل اختبار هر درس، نمره آزمون کتبی با ضریب 3 و نمره آزمون شفاهی با ضریب 2 لحاظ می شود.
شرط قبولی در آزمون اختبار کسب حداقل نمره 10 از 20 برای 5 عنوان درس و کسب معدل کل بالای 12 می باشد. افرادی که در یک از مراحل آزمون اختبار موفق به کسب حدنصاب تعیین شده نشونند، می توانند نسبت به نمره یا نمرات خود به کمیسیون آموزش اعتراض نمایند.
چنانچه در نهایت کارآموزی در آزمون اختبار مردود شود، با تصمیم کمیسیون کارآموزی فرصت دوباره برای گذراندن برخی از دوره ها و شرکت مجدد در آزمون اختبار برای وی تعیین می شود.
